Bilingual Blog Post
Twymodd bore rhewllyd bendigedig yn gyflym iawn i heulwen a chynhesrwydd yng Ngardd Goedwig Gymunedol Naturewise ar y diwrnodau plannu ym mis Ionawr. Ein ffocws cychwynnol oedd tewychu’r atalfeydd gwynt ar draws y ddau gae. Pan fydd gennych chi safle mawr mae angen atalfeydd gwynt i amddiffyn coed a phlanhigion. Roeddem wedi plannu helyg yn flaenorol oherwydd ei fod yn tyfu’n gyflym. Mae’r helyg wedi tyfu mewn rhai mannau ond mewn mannau eraill mae’n fach iawn ac yn ansylweddol fel clawdd. Casglwyd rhai o’r coed a phlanhigion o Dŷ Rhos y diwrnod cynt gan fod llawer ohonynt â gwreiddiau noeth. Gall prynu coed â gwreiddiau noeth fod yn rhad iawn, tua £2.50 y goeden! Ond rhaid eu plannu ar unwaith a pheidio â gadael y gwreiddiau i sychu mas.
A wonderful frosty morning quickly gave way to sunshine and warmth at the Naturewise Community Forest Garden on the planting days in January. Our initial focus was on thickening out the windbreaks across the two fields. When you have a big site you need windbreaks to protect trees and plants. We had previously planted willow because it is fast growing. The willow has grown in some places but in others it’s very small and insubstantial as a hedge.We collected some of the hedging trees and plants from Tŷ Rhos the day before as many of them were bare rooted. Purchasing bare rooted trees can be very cheap, around £2.50 a tree! But they must be planted straight away and the roots not left to dry out.
Yn ein clawdd fe blannon ni: ffawydd, oestrwydd, piswydd, meryw, bae a llwyni fel rosa rugosa, eithin, cwyros, clychau aur, pren melyn, ffiwsia, llwyn Oregon, rhosyn y gau. Defnyddio’n ni llwyni mawr o dan y linellau pŵer oherwydd ni fyddant yn tyfu’n rhy dal ac ni fydd rhaid eu tocio llawer. Roedd rhai planhigion mewn potiau ac roedd angen tyllau mwy ar y rhain – fel arall ar gyfer gwreiddiau noeth a choed bach, rhoddir rhaw yn y ddaear a gwneir hollt i lithro’r gwreiddiau i mewn, gan aflonyddu ar y pridd cyn lleied â phosibl. Fe ddefnyddion ni bowdr mycorhisol i helpu’r goed i sefydlu yn y pridd.
In our hedge we planted: beech, hornbeam, spindle, juniper, bay and shrubs like rosa rugosa, gorse,dogwood, forsythia, barberry, fuchsia, mahonia, guelder rose. We used the large shrubs under power lines because they won’t grow too tall and have to be pruned a lot. Some plants were in pots and these required bigger holes, otherwise for bare root and small trees a spade is put in the ground and a slit made to slip the roots into, disturbing the soil as little as possible. We used mycorrhizal powder to help the trees establish in the soil.
Daeth dau ar bymtheg o bobl i’r ardd goedwig ar Ddydd Sadwrn ac ugain ar Ddydd Mawrth gyda saith o bobl ifanc a ymunodd â phlannu coed a chwarae o amgylch yr ardd. Cawsom ymwelwyr a gafodd daith o amgylch yr ardd a phobl oedd yn wirfoddolwyr newydd. Os ydych chi’n newydd i’r ardd ac mae amser, rydyn ni’n rhoi taith i chi. Os ydych chi’n wirfoddolwr darpar rydyn ni’n rhoi cyflwyniad i chi o’r safle, offer, cyfleusterau, a sut gallwn ni eich cefnogi chi i fwynhau’r ardd a chyfrannu mewn ffordd sy’n addas i chi.
Seventeen people turned up on Saturday and twenty on Tuesday with 7 young people who joined in tree planting and played around the garden. We had visitors who had a tour of the garden and people who were new volunteers. If you are new to the garden and there is time we give you a tour. If you are a potential volunteer we give you an introduction to the site, tools, facilities, and how we can support you to enjoy the garden and contribute in a way that suits you.
Plannwyd 5 afal Poppit Persawrus – cyltifar a ddarganfuwyd yn ddiweddar sy’n unigryw i draeth Poppit ac yn afal lleol blasus iawn.
Ein diwrnodau plannu nesaf yw Chwefror 18fed a 21ain. Byddwn yn yr ardd bob Dydd Mawrth – ymunwch â ni! Byddwn yn paratoi ar gyfer plannu pellach trwy gynllunio, paratoi gwelyau, chwynnu, symud tail pydredig, gwneud labeli a phenderfynu ar y pethau hyn gyda’n gilydd. Mae croeso i bawb.
5 Poppit Persawrus apples were planted – a recently discovered cultivar unique to poppit sands and are a very tasty local apple.
Our next planting days are February 18th and 21st. We will be at the garden every Tuesday please join us. We will be preparing for further planting by planning, preparing beds, weeding, moving rotted manure, making labels and deciding these things together. Everyone is welcome.
Clawdd newydd ei blannu, gyda chardbord a domwellt ar ei ben. Mae hyn er mwyn lladd y glaswellt, a fydd yn cystadlu â’r coed sy’n tyfu.
Newly planted hedge, with cardboard and mulch on top. This is to kill off the grass, which will compete with the growing trees.
Dechrau gwaith ar ddarn byr o glawdd, plannu cwyros a rosa rugosa wrth ochr yr adeilad. Bydd y clawdd hwn yn helpu i gysgodi’r waliau calch rhag difrod gan y glaw a’r gwynt.
Beginning to work on a short piece of hedge, planting dogwood and rosa rugosa alongside the building. This hedge will help shelter the lime walls from rain and wind damage.
This view across the upper field, gives a sense of the size of the forest garden
Mae llawer o haenau o waith a pharatoi yn mynd i mewn i blannu gan gynnwys rhwygo tâp oddi ar gardbord. Defnyddir y cardbord ar gyfer tomwellt.
Many layers of work and preparation go into planting including ripping tape off cardboard. The cardboard is used for mulch.
Picnics in January : The social part of gathering for work at the community forest garden. There’s always tea, coffee and biscuits available. Thanks to Rosie for the cake and to everyone who attended the days for their contribution
Gwybodaeth am yr hyn sy’n digwydd, fel bod y gwirfoddolwyr yn gallu penderfynu ar y math o beth y mae am eu gwneud.
Information about what’s happening, so the volunteers can decide the kind of things they want to do.
Amser adre, ond mae digon i’w wneud yn yr ardd wythnos nesaf.
Home time, but there is plenty to do at the garden next week.
Sut gellir defnyddio’r coed a phlanhigion yn ein gwrych newydd:
Nid yw’r wybodaeth isod yn gynhwysfawr ond gall ddangos i chi’r defnydd a’r gwerthoedd niferus sydd gan blanhigion a choed i ni ac i fywyd gwyllt. (byddwn yn datblygu’r wybodaeth hon ymhellach dros amser) Wrth gwrs bydd plannu gardd goedwig yn cynyddu bioamrywiaeth yr ardal yn sylweddol, y blodau’n denu gwenyn a thrychfilod a’r ffrwythau’n denu adar a mamaliaid. Cyfeiriais lawer at wefan Coed Cadw wrth ysgrifennu’r darn nesaf hwn sydd â gwybodaeth amhrisiadwy yn enwedig am rywogaethau sy’n defnyddio planhigyn penodol.
What trees and plants in our new hedge can be used for
The information below is not comprehensive but can show you the many uses and values of plants and trees for us and wildlife. (we will further develop this information over time) Of course planting a forest garden will increase the biodiversity of the area substantially, the flowers attracting bees and insects and the fruit attracting birds and mammals. I referred a lot to the woodland trust website in writing this next piece which has invaluable information particularly about species that use a particular plant.
Mae’r ferywen gyffredin Juniperus communis yn goniffer sy’n frodorol i Brydain. Mae’n ffynnu mewn mannau gwlyb a gall dyfu mewn corsydd asidaidd. Mae merywen gyffredin yn darparu gorchudd trwchus ar gyfer adar bach sy’n nythu fel y dryw eurben, a bydd llawer o rywogaethau’n bwyta ei aeron gan gynnwys y socan eira, y fronfraith a’r brych coed. Mae’n blanhigyn bwyd i lindys llawer o rywogaethau o wyfyn, gan gynnwys gwyfyn y ferywen, pug meryw a charped lliw castan. (Ymddiriedolaeth Coetir) Yn draddodiadol defnyddiwyd aeron neu echdyniad o’r planhigyn fel diuretig, gwrth-arthritis, gwrth-ddiabetes, antiseptig yn ogystal ag ar gyfer trin anhwylderau gastroberfeddol ac awtoimiwn. Defnyddir meryw i wneud gin.
The Common Juniper Juniperus communis is a conifer native to Britain. It thrives in wet areas and it can grow in acid bogs. Common juniper provides dense cover for small nesting birds such as the goldcrest and many species will eat its berries including the fieldfare, song thrush and mistle thrush. It is the food plant for caterpillars of many species of moth, including the juniper carpet moth, juniper pug and chestnut-coloured carpet. (woodland trust) Berries or extract of the plant has traditionally been used as diuretic, anti-arthritis, anti-diabetes, antiseptic as well as for the treatment of gastrointestinal and autoimmune disorders. Juniper is used in making gin.
Mae llawer o lwyni blodeuol yn wych ar gyfer pryfed a gwenyn ac yn darparu ffynonellau bwyd neithdar a phaill.
Many flowering shrubs are great for insects and bees and provide nectar and pollen food sources.
Mae Mahonia, sy’n blodeuo yn y gaeaf ac yn dod ag arogl hyfryd, yn wych ar gyfer gwenyn a phryfed y gaeaf.
Mahonia, which flowers in winter and brings a wonderful fragrance, is great for winter bees and insects.
Mae Rosa rugosa yn adnabyddus am ddenu gwenyn, pryfed buddiol, adar, glöynnod byw / gwyfynod a pheillwyr eraill. Mae ganddo flodau cyfoethog o neithdar/paill, mae’n darparu lloches a chynefin, mae ganddo hadau i adar ac mae’n gwneud clawdd bywyd gwyllt da (BBC Gardeners World). Mae’n cynhyrchu ffrwythau rhosod mawr y gellir eu gwneud yn marmalêd, neu syrop a gellir defnyddio’r te i leihau chwyddo, cryfhau’r ddueg, lleddfu’r afu isel, a hyrwyddo cylchrediad gwaed iach. Fe’i defnyddiwyd hefyd i wella clwyfau yn gyflymach, atal wlserau, gwella golwg, a hybu iechyd y galon. (Gwefan botanegol Linden)
Rosa rugosa is known for attracting bees, beneficial insects, birds, butterflies/moths and other pollinators. It has nectar/pollen rich flowers, provides shelter and habitat, has seeds for birds and makes a good wildlife hedge (BBC Gardeners World).to reduce swelling, strengthen the spleen, relieve the depressed liver, and promote healthy blood circulation. It has also been used to heal wounds faster, prevent ulcers, improve eyesight, and promote heart health. (Linden botanical website)
Yn draddodiadol, cesglid eithin cyffredin yn rheolaidd o dir comin at nifer o ddibenion: roedd yn darparu tanwydd ar gyfer tanio ffyrnau bara; yn cael ei ddefnyddio fel porthiant i dda byw; yn rhwym o wneud brwshys llawr a simnai; ac fe’i defnyddiwyd fel lliw ar gyfer paentio wyau Pasg. (gwefan yr Ymddiriedolaeth Natur) Mae’n blodeuo’n gynnar iawn yn y flwyddyn, yn rhoi arogl hyfryd a gellir defnyddio’r blodau i wneud gwin.
Traditionally, common gorse was regularly collected from commonland for a number of purposes: it provided fuel for firing bread ovens; was used as fodder for livestock; was bound to make floor and chimney brushes; and was used as a colourant for painting Easter eggs. (Wildlife Trust website) It flowers very early in the year, provides a wonderful scent and the flowers can be used to make wine.
Mae gan Clychau Aur flodau melyn hyfryd a dywedir bod ganddo briodweddau gwrthficrobaidd a gwrthlidiol. Mae’n hawdd eu lluosogi ac yn hyfryd mewn perthi.
Forsythia has lovely yellow flowers and is said to have antimicrobial and antiinflammatory properties.It easy to propagate and wonderful in hedges.
Cwyrosyn
Mae’r dail yn cael eu bwyta gan lindys rhai gwyfynod, gan gynnwys y gwyfyn gweiniog, tra bod pryfed yn ymweld â’r blodau ac mae llawer o famaliaid ac adar yn bwyta’r aeron. Mae rhisgl holl rywogaethau Cornus yn gyfoethog mewn taninau ac wedi’u defnyddio mewn meddygaeth draddodiadol yn lle cwinîn – cyffur sy’n cael ei ddefnyddio i drin malaria a babesiosis. Gellir gwneud diod tebyg i de o’r rhisgl i drin poen a thwymyn, tra gellir gwneud y dail yn ffowls i orchuddio clwyfau. (Gwefan Coed Cadw)
Dogwood
The leaves are eaten by the caterpillars of some moths, including the case-bearer moth, while the flowers are visited by insects and the berries are eaten by many mammals and birds. The bark of all Cornus species are rich in tannins and have been used in traditional medicine as a substitute for quinine – a drug that’s used to treat malaria and babesiosis. A drink similar to tea can be made from the bark to treat pain and fevers, while the leaves can be made into a poultice to cover wounds. (Woodland Trust website)
Oestrwydd Fel ffawydd, bydd gwrych oestrwydd yn cadw ei ddail trwy gydol y flwyddyn, gan ddarparu cysgod, clwydo, cyfleoedd nythu a chwilota i adar a mamaliaid bach. Oestrwydden yw’r planhigyn sy’n bwydo i lindys nifer o rywogaethau o wyfynod, gan gynnwys tusw’r cyll. Mae’r llinos a’r titw a mamaliaid bach yn bwyta’r hadau yn yr hydref. Mae coed oestrwydd yn wyn golau, hufennog gyda grawn brychog. Mae’n hynod o galed; mewn gwirionedd mae ganddi’r pren caletaf o unrhyw goeden yn Ewrop. Y dyddiau hyn, fe’i defnyddir yn bennaf ar gyfer dodrefn, lloriau a throi pren. (Gwefan Coed Cadw)
Hornbeam Like beech, a hornbeam hedge will keep its leaves all year round, providing shelter, roosting, nesting and foraging opportunities for birds and small mammals. Hornbeam is the food plant for caterpillars of a number of moth species, including the nut tree tussock. Finches and tits and small mammals eat the seeds in autumn.Hornbeam timber is a pale, creamy white with a flecked grain. It is extremely hard; in fact it has the hardest wood of any tree in Europe. Nowadays, it’s mainly used for furniture, flooring and wood turning. (Woodland Trust website)
Mae gan Piswydd flodau gwych sy’n datblygu’n ffrwythau pinc llachar gyda hadau oren llachar. Mae’r dail yn cael eu bwyta gan lindys o wyfynod, gan gynnwys y brith cwrens, ermin bach y piswydd a brith llosg, yn ogystal â’r glesyn celyn. Mae’r dail hefyd yn denu pryfed gleision a’u hysglyfaethwyr, gan gynnwys pryfed hofran, buchod coch cwta ac adenydd siderog, yn ogystal ag aderyn y to a rhywogaethau eraill o adar. Mae’r blodau’n ffynhonnell gyfoethog o neithdar a phaill i bryfed fel pryfed Sant Marc. (gwefan Coed Cadw)
Spindle has wonderful flowers which develop into bright pink fruits with bright orange seeds. The leaves are eaten by caterpillars of moths, including the magpie, spindle ermine and scorched, as well as the holly blue butterfly. The leaves also attract aphids and their predators, including hoverflies, ladybirds and lacewings, as well as the house sparrow and other species of bird.The flowers are a rich source of nectar and pollen for insects such as the St Mark’s fly.(Woodland Trust website)
Ysgrifennwyd gan Claire Turner 27/1/2023
written by Claire Turner 27/1/ 2023
‘Layers of Abundance’ This project is funded by the Community Woodlands scheme. It is being delivered by The National Lottery Heritage Fund in partnership with the Welsh Government.
‘Haenau Digonedd’ Ariennir y prosiect yma gan y cynllun Coetiroedd Cymunedol. Mae’n cael ei ddarparu gan Gronfa Treftadaeth y Loteri Genedlaethol mewn partneriaeth â Llywodraeth Cymru.